Liberalisme na de kredietcrisis

De afgelopen verkiezingen waren gunstig voor VVD, D66 en GroenLinks. Een zege voor het liberale gedachtegoed, zou je zeggen. Toch heeft een deel van het liberalisme wel een knauw gekregen. De kredietcrisis heeft wereldwijd huisgehouden, en zet het idee van een zichzelf regulerende vrije markt op losse schroeven. Obama doet nu hard zijn best om kaders te stellen om herhaling te voorkomen. Ook hier wordt hard nagedacht over manieren om de excessen van hebzucht en kortzichtigheid te voorkomen.

Wat betekent dat voor het ideaal van individuele keuzevrijheid? Moeten we dat nu ook aan banden leggen? In zekere zin wel, als we het zo simpel stellen. Het liberalisme is echter niet in een paar woorden te vangen. Er zijn meerdere varianten, ieder geschraagd op de filosofie van grote denkers als Kant, Hume, Locke en Hobbes. Die hoef je niet allemaal gelezen te hebben om te beseffen dat deze "individuele keuzevrijheid" op zichzelf de lading niet dekt. Misschien is dat één van de problemen
van deze tijd: de oorspronkelijke nuance is zoek. Het is zaak om die weer te hervinden. De moderne filosoof John Rawls doet dat bijvoorbeeld door een liberaal rechtvaardigheidsprincipe te formuleren in zijn Theory of Justice.

Ondertussen is het van belang te onderkennen dat ook een genuanceerde ideologie niet zaligmakend is. De samenleving is mensenwerk, geen intellectuele oefening. Het is mooi om daarbij de individuele vrijheid hoog in het vaandel te houden, maar met behoud van gezond verstand, met bescheidenheid over het eigen gelijk, en met ruimte voor voortschrijdende inzichten.